گلکسی سی-5

لاکهید سی-۵ گالکسی (به انگلیسی: Lockheed C-5 Galaxy)‏ هواپیمای باربری نظامی موجود در نیروی هوایی آمریکا است.
لاکهید C-۵ Galaxy(کهکشان) هواپیمای حمل و نقل نظامی است که توسط شرکت لاکهید ساخته شده است.هدف از طراحی و ساخت این هواپیمای حمل محموله های استراتژیک در مسافت های بین قاره ای و حمل محموله های  بزرگ تر از اندازه معمول بوده است.

لاکهید سی-۵ گالکسی
نوع هواپیما	باربری نظامی
کشور سازنده	ایالات متحده
شرکت سازنده	لاکهید مارتین
نخستین پرواز	۳۰ ژوئن ۱۹۶۸
تاریخ رونمایی	ژوئن ۱۹۷۰
وضعیت کنونی	در حال استفاده
بکارگیرنده(ها)	ایالات متحده
تعداد ساخته‌شده	۱۳۱
بهای هر فروند	۱۶۸ میلیون دلار (سال ۱۹۸۷)

در سال 1961 میلادی چندین شرکت هواپیما سازی در آمریکا شروع به مطالعه در مورد طرحی برای یک هواپیمای ترابری جت که توانایی حمل بارهای سنگین را داشته باشد برای جایگزینی با هواپیماهای C-133 Cargomaster و C-141 Starlifters کردند.
هواپیمای جدید باید توانایی بیشتر از C-141 داشته و بتواند محموله های غیر معمول را حمل کند.این مطالعات منجر به طراحی،طرح مفهومی CX-4 شد که از شش موتور بهره می برد ، این طرح در سال 1962 مورد قبول واقع نشد چون هیچ پیشرفت قابل توجهی نسبت به هواپیمای C-141 در ان دیده نمی شد.

در اواخر سال 1963 طرح مفهومی دیگری ارائه شد که  CX-X نام گرفت،این طرح از چهار موتور به جای شش موتور طراحی شده در طرح CX-4 بهره می برد.CX-X با وزن ناخالص 249000 کیلوگرم توانایی حمل خداکثر 81600 کیلوگرم بار را با سرعتی معادل 800 کیلومتر در ساعت داشت ، در این طرح محفظه محموله 5.24 متر عرض،4.11 متز ارتقاع و 30.5 متر طول داشت و برای تامین قدرت از چهار موتور بهره می برد و مصرف سوخت آن به طور چشمگیری بهبود یافته بود.

ظوابط طرح نهایی شد و در اوریل سال 1964 طرح هواپیمای استراتژیک سنگین CX-HLS که قبلا CX-X نامیده می شد برای شرکت ها ارسال شد، در ماه مه همان سال پیشنهاداتی از شرکت های هواپیما سازی بوئنگ،داگلاس،جنرال داینامیک و لاکهید و مارتین ماریتا دریافت شد،پیشنهاداتی هم از جنرال الکتریک ، کرتیس رایت و پرات اند ویتنی جهت طراحی موتور دریافت شد.
پس از برسی ها به بوئینگ ، داگلاس و لاکهید به همراه جنرال الکتریک و پرات و ویتنی فرصتی یک ساله برای مطالعه روی بدنه و موتور داده شد.

 

هر سه طرح مشترکاتی با هم داشتند ، برای مثال در هر سه طرح کابین خلبان در هواپیما و بالاتر از قسمت بار و محموله قرار داشت که توان بارگیری از طریق دماغه را به هواپیما می داد.تفاوت مهم بین طرح ها این بود که لاکهید از یک دم T شکل در طراحی استفاده کرده بود در حالیکه طرح بوئینگ و داگلاس از دم معمولی بهره می برد.
نیروی هوایی طراح بوئینگ را برتر از طرح لاکهید دانست اما به دلیل اینکه طرح لاکهید کم هزینه تر بود،لاکهید در سپتامبر 1965 برنده طرح اعلام شد،در ماه اوت همان سال جنرال الکتریک نیز به عنوان طراح موتور انتخاب شد.موتور طراحی شده توسط پرات و ویتنی ، بعد ها در توسعه بوئینگ 747 مورد استفاده قرار گرفت.

 

اولین C-5A به شماره 8303-66 در تاریخ 2 مارس 1968 در کارخانه ماریتا در ایالت جورجی تولید گشت.در تاریخ 20 ژوئن 1968 پرواز های آزمایشی C-5A در شرکت لاکهید-جرجیا آغاز شد.
اولین پرواز به شماره 8303 اچ توسط خلبان تست لاکهید لئو سالیوان انجام شد.

تست های پروازی نشان می داد که مشکلاتی در طول طراحی وجود داشته است ، هواپیماهای اول و دوم تولید شده شامل مشکلاتی مثل نرسیدن  به سرعت مورد نظر ،مشکلات وزن هواپیما ، ناتوانی در حمل بار پیش بینی شده و ... بودند.
این مشکلات به حدی بود که سرریز هزینه ها و مشکلات فنی C-5A موضوع تحقیقات کنگره در سال های 1968 تا 1969 بود.
با اینکه پس از پایان مراحل ساخت اولین فروند، قیمت تمام شده و وزن نهایی C-5A از موارد پیش بینی شده بسیار فراتر رفت بود ، در حالی که از نظر استحکام سازه ای هم ضعیف تر از حد مطلوب بود. بنا به آزمایش های استاتیکی، سازه بالها فقط 84% بیشترین بار پیشبینی شده را تحمل می کرد، اما به دلیل ضرورت فوری تعویض هواپیماهای سی-141 و سی-133 ساخت داگلاس،C-5 سریعا برای خدمت آماده شد و اولین C5A در 17 دسامبر 1969 تحویل نیروی هوایی شد. با این حال، ضعف های سازه ای و عملکرد پروازی آن بطور کامل حل نشده بود.

C-5 در اواخر جنگ ویتنام و جنگ اعراب و اسراییل(یوم کیپور) خدمات زیادی انجام داد،اما همه این خدمات تحت تاثیر سانحه روز چهارم آوریل 1975 در ویتنام قرار گرفت که به کشته شدن 155 نفر انجامید. این سانحه پس از کنده شدن درهای انتهایی و از دست رفتن کنترل هواپیما رخ داد و باعث شد که اختصاص بودجه برای رفع ضعف iای سازه ای، در اولویت قرار گیرد. به این ترتیب، در اولین اقدام قراردادی برای تعویض بالها منعقد شد تا عمر آنها از نظر پدیده خستگی سازه افزایش یابد.در دهه 1980 همه هواپیماهای تولیدی مشمول طرح تغیر بال شدند.

C-5A به شماره 8303-66

تولید اولین مدل گالاسکی، یعنی C-5A پس از تکمیل تعداد پیش بینی شده در قرارداد در 1976 متوقف شده بود. اما به دلیل نیازهای روزافزون نیروی هوایی، در 1982 مجددا قراردادی با لاکهید منعقد شد که شامل تولید گالاکسی جدید با موتورهای کمی قویتر، بعضی اصلاحات سازه ای و تغییرات آیونیکی بود. مدل جدید را C-5B نامیدند. 
C-5 Galaxy می تواند بارهای سنگین و حجیمی مثل تانک های جنگی، پلهای متحرک، هلیکوپتر های نیمه سنگین و سنگین را حمل کند، ضمنا به دلیل دماغه بازشونده و در انتهایی، امکان بارگذاری و باربرداری سنگین هم دارد. مثلا سی.5 میتواند 2 تانک ام.1 یا شش فروند هلیکوپتر تهاجمی آپاچی را حمل کند. همچنین هرچند جابجایی سربازان در طرح اولیه C-5B لحاظ نشده بود، می تواند 290 سرباز مسلح به همراه تجهیرات مورد نیاز را با آن جابجا کند. گالاسکی با بالهای جدید رکورد های جهانی پرواز مثل بیشترین وزن برخاستن(920.836 پوند) را بدست آورد و در جنگ خلیج فارس با شرکت در عملیات طوفان صحرا 22.4% از مجموع کل ماموریت های انجام شده ترابری استراتژیک را انجام داد.

مدل های این هواپیما

 

C-5A
هواپیمای C-5A در حقیقت نسخه اصلی C-5 محسوب می شود.بین سال های 1969 تا 1973 تعداد 81 فروند C-5A به پایگاهای نیروی هوایی ایالات متحده تحویل داده شدند.با توجه به ترک های موجود در بال های این پرنده در اواسط 1970 وزن قابل حمل انها محدود بود.
جهت بازگردانی توانایی کامل C-5 به ان ساختار بال ها دوباره طراحی شد و برنامه ای برای نصب بالهای جدید و در تقویت انها ما بین سالهای 1981 تا 1987 اجرا شد که طی ان 77 فروند از C-5 های موجود به مدل C-5As تغییر نام دادند.

 

C-5B
در این مدل که در حقیقت نسخه بروزرسانی شده C-BA است،علاوه بر تغییرات بال ها موتور توبوفن TF-39-GE-1C به همراه سامانه های ناوبری این هواپیما بروزرسانی شدند،از این گونه بین سال های 1986 تا 1989 50 فروند به نیروی هوایی آمریکا تحویل داده شد.

 

C-5C
این مدل از گلکسی به صورت مخصوص ، جهت حمل بار های بزرگ طراحی و ساخته شده است.دو فروند از گالاکسی ها (68-0213 و 68-0216)  برای حمل بارهای بزرگ مانند ماهواره های ناسا از محفظه ی بار بزرگتری برخوردار شدند.عمده ترین تغییرات شامل انتقال بخش مسافری به عقب هواپیما ، بزرگ تر کردن بخش میانی درب انتهایی و نصب یک دیواره ی متحرک به بخش انتهایی هواپیما  است.مورد دیگری که اضافه شده ، ورودی دوم برای توان زمینی هواپیماست. این بخش هرگونه نیرویی را که از قسمت بار وارد میشود ، خنثی میکند.هر دو فروند C5-C توسط نیروی هوایی ایالات متحده و از جانب ناسا مورد استفاده قرار میگیرند.این دو فروند در پایگاه نیروی هوایی تراویس ایالات متحده در کالیفرنیا نگهداری میشوند.هواپیمای "68-0216" اپگرید های ایونیک را در ژانویه سال 2007 به پایان رسانید.

 

C-5M Super Galaxy
این مدل شامل تا 80% خدمات مشابه به C-5  را در خود حفظ کرده است."AMC" برنامه ای جهت مدرنیزه کردن تمامی C-5Bs و C-5Cs و تعداد زیادی از C-5As را به این مدل آغاز کرد.برنامه مدرنیزه کردن ایونیک C-5 موسوم به AMP(Avionics Modernization Program) در سال 1998 اغاز شد و الکترونیک پروازی این غول به مدیریت ترافیک هوایی جهانی آپگرید شد که شامل سیستم های مخابرات ، صفحات نمایش ،تجهیرات ناوبری و امنیتی و نصب سیستم جدید خلبان خودکار بود.اولین پرواز  مربوط به اولین C-5 همراه با آپگرید "AMP"(85-0004) در دسامبر 2002 به وقوع پیوست.
بخش دیگری از برنامه ، تامین امنیت هرچه بیشتر و  برنامه ی تعویض موتور موسوم به
"Reliability Enhancement and Re-engining Program" یا همان "RERP" بود که شامل موتورهای CF6-80C2 جدید جنرال الکتریک ، پیلون و واحد های برق اضطراری به همراه اپگرید هایی در ظاهر و ساختمان هواپیما ، ارابه های فرود ، کاکپیت و سیستم تنظیم فشار هوا میباشد.موتورهای فدرتمند CF6 توان تولید نیرویی 22% بیشتر از موتورهای اولیه C-5 را دارا هستند که در نتیجه باعث کوتاه شدن 30% مسیر Take off ، افزایش 38% نرخ صعود ،افزایش چشم گیر توان حمل بار و مداومت پروازی بیشتر میشود.گلکسی هایی که این تغییرات رو پشت سر گذاشته اند ، C-5M Super Galaxy نامیده میشوند.
بنابر برآورد نیروی هوایی ایالات متحده C-5M طی 40 سال آینده چیزی حدود 20 میلیارد دلار خرج خواهد داشت.اولین C-5M در 16 مه 2006 تکمیل شد و اولین پرواز خود را در 19 ژوئن همان سال انجام داد.تصمیم نهایی جهت ارتقا تمامی C-5As  و C-5Bs به مدل C-5M در فوریه سال 2008 گرفته شد.C-5Ms در ماه اوت 2008 سه تست توسعه پروازی را موفق پشت سر گذاشتند.هواپیمای مذکور  تست های عملیاتی و ارزیابی نهایی را در سال 2009 آغاز کرد.پروژه ی اپگرید این غول لجستیکی تحت عنوان RERP تا سال 2016 به پایان میرسد.
شرکت Lokheed Martin اعلام کرد که C-5M در تست های پروازی خود به تاریخ 13 سپتامبر 2009 ، 41رکورد جدید بدست آورده است.اطلاعات این پرواز توسط انجمن ملی هوانوردی جهت تایید رسمی ثبت شده اند.در این رکورد
C-5M  80,110 کیلوگرم بار را در مسافت 12,500 متری به مدت 23 دقیقه و 59 ثانیه طی کرد!!!
این پرواز 33 بار جهت بدست آوردن دکورد های مختلف با بارهای مختلف تکرار شد و توانست رکورد حمل بار تا فاصله ی 2000 متری را بدست آورد.در این پرواز وزن Take off هواپیما 294,000 کیلوگرم بود که شامل بار ، سوخت و خدمه بود.
قراردادی جهت ارتقا تمامی C-5s به "RERP" منعقد شده است.در این برنامه بیش از 70 تغییر مشاهده میشود که شامل موتور های کم صداتر ، جدیدتر جنرال الکتریک که باعث افزایش امنیت بیشتر پرواز و مصرف 10% سوخت کمتر از C-5s معمولی شده است ، میباشد.تا الان 5 فروند C-5M Super Galaxy تولید شده است.
 
L-500
Lokheed Martin در یک برنامه غیر نظامی نیز نسخه ای از C-5 Galaxy یا همان L-500 را طراحی کرده است.هر دو نسخه ی باری و مسافری L-500 طراحی شده اند.تمامی نسخه های مسافری قابلیت حمل بیش از 1000 مسافر را دارند و نسخه ی باری قابلیت حمل دو سنتی های سال 1967 به حجم خود C5 را داراست.

بالگرد ترابری شینوک (CH-47)

شینوک های ایرانی:

بر اساس توافق مهمی که بین شرکت امریکایی بوئینگ و شرکت ایتالیایی Elicotteri meridionali صورت پذیرفت نیرویی هوایی ۲۰ فروند از این هلیکوپتر را که شرکت ایتالیایی برایش ساخته بود در سال ۱۹۷۱ تحویل گرفت.

عکس بالا یک هلیکوپتر Ch-47C با شماره سریال ۵-۳۸۲ (متعلق به نیروی هوایی ) در سال ۱۹۷۷ در فرودگاه مهرآباد تهران.

بر اساس توافق مهمی که بین شرکت امریکایی بوئینگ و شرکت ایتالیایی Elicotteri meridionali صورت پذیرفت نیرویی هوایی ۲۰ فروند از این هلیکوپتر را که شرکت ایتالیایی برایش ساخته بود در سال ۱۹۷۱ تحویل گرفت.

شرکت ایتالیایی Elicotteri meridionali در آگوست سال ۱۹۷۶ در شهری به نام Frosinone واقع در جنوب شرقی رم تاسیس گردیدنخستین گروه ۲۰ فروندی از بالگردهای نیروی هوایی ایران با شماره سریالهای ۴-۲۰۰ تا ۴-۲۰۹ و ۵-۳۰۰ تا۵-۳۰۹ بود.پیش از تخویل این بالگردها به ایران شرکت بوئینگ نمونه هایی از این بالگرد را برای آزمایش در آب و هوا کویری و ارتفاعات به ایران فرستاده بود.برخی منابع بر این عقیده هستند که شش یا هشت فروند نخستین بالگردهای شینوک ایارن ساخت بوئینگ بوده است که توسط منبع معتبری تایید نشده است.

هوانیروز هفتاد فروند از این هلیکوپتر را در سالهای میان ۱۹۷۲ تا ۱۹۷۶ تحویل گرفت.شماره سریال این بالگردها ۵-۴۰۵۰ تا ۵-۴۱۱۹ بود ،البته ایران قراردادی برای تحویل ۵۰ فروند دیگر از این هلیکوپتر با شرکت  Elicotteri Meridionali منعقد کرد که متاسفانه کنسل گردید.هرچند ذکر این نکته خالی از لطف نیست که شرکت Augusta در سال ۱۹۸۷ حداقل ۱۱ فروند از این هلیکوپتر را با شماره سریال نامعلوم به ایران تحویل داد.

پس از انقلاب اسلامی سیستم سریال بندی هواپیماها به یک – و چهار عدد تغییر یافت که سریال بندی کنونی انها نامعلوم است.همچنین برای سریال بندی هواپیمهای نظامی از هیچ ترتیبی تبعیت نشده است و از این رو تشخیص شماره سریالها تقریبا غیر ممکن است.زیر این شماره سریالها همیشه عددی داخل یه دایره وجود دارد که به نظر میرسد نشان دهنده شماره پایگاه عملیاتی بالگرد و یا هواپیماست.

بر اساس اطلاعاتی از منابع نامشخص ، شرکت پشتیبانی و نوسازی بالگردهای ایران (پنها) با مجموعه ای زنجیره ای و  بسیار گسترده و مجهز (در ۱۶ مکان ) بطور کامل تمام مدلهای بالگردهای نظامی ایران را اورهال کرده و برخی قطعات آن را به روش مهندسی معکوس ساخته که این شامل chinook  هم میشود.

منابع اذعان دارند که در دسامبر ۲۰۰۱ نیروی هوایی دارای ۱۴ فروند هلیکوپتر شینوک عملیاتی بوده است که از این میان ۵ فروند از بالگردهای زمان جنگ بوده اند که بطور کامل بازسازی شده بوند.شش فروند از این هلیکوپتر ها به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تحویل داده شد.هوانیروز نیز دارای ۴۵ فروند بالگرد شینوک عملیاتی در شرایط بسیار خوب بوده است.

پایگاههای عملیاتی بالگرد شینوک در سال ۲۰۰۰ :

تهران - پایگاه شکاری مهرآباد - پایگاه هوایی یکم تاکتیکی (TAB-1 )- پس از بکارگیری گسترده در جنگ طولانی هشت ساله تمامی بالگردهای شینوک ساخت آگوستا در پنها بازسازی کامل گردید و به سرویس بازگشت.این تعمیرات شامل تعمیرات اساسی و بالانس کردن Rotor Blade های اصلی بالگرد و همچنین ساخت ابزارهای مربوطه.

تهران - دوشان تپه - ستاد فرماندهی نیروی هوایی ارتش -  که شامل بسیاری از قطعات با ارزش در انبارهای بزرگ خود میباشد.

تبریز - پایگاه شکاری تبریز – پایگاه دوم تاکتیکی (TAB-2 )- ستاد فرماندهی بالگردی در منطقه شمال کشورو همچنین پشتیبانی لجستیک پهپادها.بر اساس گزارشهای منابع اطلاعاتی ایران سه گونه مختلف از پهپادها را به روش مهندسی معکوس از روی محصولات روسی و یا کره ای ساخته است ، که دو فروند از این پهپادها در طی یک عملیات شناسایی در مرز با عراق در قصر شیرین در سالهای ۱۹۹۴ و ۲۰۰۰ سرنگون گشته اند.

همدان - پایگاه شکاری شهید نوژه - پایگاه سوم تاکتیکی (TAB-3 )- این پایگاه شامل تاسیساتی برای اورهال بالگرد میباشد.

کرمانشاه - پایگاه تاکتیکی پنجم (TAB-5 )- این پایگاه بزرگترین پایگاه بالگرد ایران میباشد که ۳۰۰ گونه مختلف بالگرد را در خود جای میدهد و شامل تاسیسات تعمیراتی و همچنین بازسازی  و اورهال بالگرد و پهپاد میباشد.

شیراز – پایگاه شکاری شهید عباس دوران - پایگاه هفتم تاکتیکی (TAB-7 )- شامل تاسیسات آموزشی هوافضایی ،تونل باد و همچنین طراحی سیستمهای الکترونیکی و اوینیکی .

اصفهان - پایگاه شکاری شهید عباس دوران – پایگاه هشتم تاکتیکی (TAB-8 )- این پایگاه که به Helo-City مشهور است ستاد فرماندهی بالگردهای ایران است. در این استان (شاهین شهر) تاسیسات بسیار گسترده ای توسط شرکت Bell_Textron بنا نهاده شده است که توسط شرکت اوکراینی آنتونف برای ساخت هواپیمای IRAN-140 و همچنین تعمیر موتور بالگردها مورد استفاده قرار میگیرد.

بندرعباس - پایگاه نهم تاکتیکی (TAB-9 )- که پایگاهی مشترک بین هوانیروز و هوادریا ست و دارای تاسیسات تعمیراتی و آزمایشی است.همچنین این پایگاه مقر فرماندهی منطقه جنوب  است.

چابهار - پایگاه دهم تاکتیکی(TAB-10 )- پایگاهی از مواد مرکب که توسط ایالات متحده بعنوان پایگاهی سه منظوره ساخته شده است که شامل بالگردهای هوانیروز نیز میشود.بخش عظیمی از این پایگاه در زیر زمین ساخته شده استهواپیماهای مختلفی که در این پایگاه به خدمت میپردازند بوسیله لیفترهایی مشابه ناوهای هواپیابر به روی زمین منتقل میشوند.برخی اطلاعات به این اذعان دارد که بالگردها از محفظه های زیر زیمنی به پرواز در می آیند.

امیدیه-پایگاه یازدهم تاکتیکی (TAb-11 )آقاجاری- این پایگاه که در طول جنگ با عراق تکمیل گردید بزرگترین دستاورد مهندسی و تاسیساتی وازرات دفاع ایرات است.این پایگاه شامل سه مرکز آموزشی تخصصی ،دو موسسه پژوهشی تکنیکی، یک مرکز پژوهش فیزیک، دو مرکز پژوهش بازسازی،لابراتوارهای توسعه اوینیک رادار موشکها،مراکز آزمایش و تاسیسات ساخت و توسعه تسلیحات بالگرد.

مسجد سلیمان - پایگاه دوازدم تاکتیکی(TAB-12 )- این پایگاه نوین ترین پایگاه ساخته شده ایارن میباشد و در طول جنگ ساخته شده است و میتواند تا ۲۰۰ فروند هواپیما و تعداد زیادی بالگرد تهاجمی/ترابری را در خود جای دهد .

مشهد - نزدیک ترین پایگاه به افغانستان میباشد که در آمادگی برای جنگی که نزدیک بود با طالبان رخ دهد توسعه یافت و مرکز فرماندهی منطقه شرق بالگرد میباشد و دارای تاسیسات تعمیرات و اورهال بالگرد نیز میباشد.

ایران در طول جنگ با عراق حداقل هشت فروند بالگرد شینوک خود را ازدست داده است.در یک روز بسیار بد در ۱۵ جولای ۱۹۸۳ یک فروند هواپیمای Mirage F-1 عراقی سه فروند بالگرد شینوک را که در ارتفاع پایین برای رساندن نیرو به خط مقدم در حال پرواز بود را هدف قرار داد.

در عکس بالگرد شینوک با شماره سریال ۵-۴۰۰۱ را مشاهده میکنید که رزمدگان ایرانی را در حوالی مرز عراق در سال ۱۹۸۶ پیاده میکند.

در زمان پیش از انقلاب دو فروند از این بالگرد در هنگام کمک رسانی به مجروحان زلزله در شمال کشور سقوط کرد.گزارشها اذعان دارد که ۱۰ فروند از این بالگرد برای بکاگیری قطعات آن اسقاط شده است ،همچنین طبق گزارشی در سال ۲۰۰۰ Blade های این بالگرد با توجه به دانش ایران در مواد مرکب از مواد کامپوزیتی ساخته شده و بکار رگفته شده است.

حدود ۲۱جولای ۱۹۷۸ چهار فروند از شینوکهای ایران ۱۵ تا ۲۰ کیلومتر وارد فضای شوروی در ترکمنستان میشوند .این بالگردها نخست توط یک MiG-23M به خلبانی A.V. Dem’janov رهگیری میشوند که وی این بالگردها را با بالگردهای شوروی اشتباه میگیرد ولی این بالگردها کمی پس از یام ماجرا بوسیله یک فروند MiG-23M دیگر به خلبانی V.I. Shkinder رهگیری میشود و وی بلافاصله دو فروند موشک   R-60 (AA-8 Aphid) به سوی یکی از بالگردها شلیک میکند و تمام هشت سرنشین این بالگرد کشته میشوند،وی سپس با شلیگ توپ ۲۳ میلیمتری GSh-23L  خود بالگرد دوم را مجبور به فرود در نزدیکی Gjaurs میکند.چهار سرنشین این بالگرد زنده میماند ولیبوسیله مرزبانان شوروی دستگیر میشوند .دوفروند شینوک دیگر نیز به سرعت به سمت فضای ایران فرار میکنند. مدت کوتاهی پس از این ماجرا شوروی به ایران اجازه میده که شینوک (۵-۴۰۹۲ )صدمه دیده را تعمیر کرده و چهار سرنشین آن را نیز به ایران بازمیگرداند.

عکس بالا که در سالهای ۱۹۹۷/۹۸ گرفته شده است از آخرین بالگردهای تحویلی به ایران میباشد (۵-۳۳۰۲).با اصلاحاتی که در ظاهر آن شده میتوان آن را با سالهای اولیه تحویل به ایران مقایسه کرد.Balde های ساخته شده در داخل ،توری محافظ در ورودی موتورها برای جلوگیری از ورود اشیاء اضافی به داخل موتورها و آرم نیروی هوایی در بین پنجره ها.

انتقال یک فروند هواپیمای C-47D Dakota از مهرآباد به دوشان تپه برای قرارگیری در موزه هوایی که هیچگاه به روی عموم باز نشد. توجه کنید که Rudder و بال این هواپیما جدا شده و دوdrag chutes که برای حفظ تعادل این هواپیما در طول Sling آن میباشد.

این عکس که در زمان جنگ گرفته شده یک فروند شینوک ایرانی را در حال انتقال یک پل ارتشی برای عبور از تنگه ها زاگرس نشان میدهد.

فضای داخلی شینوک

هلیکوپتر شینوک با شماره سریال ۴-۲۰۱ در زمان پیش از انقلاب.

هلیکوپتر شینوک با شماره سریال ۵-۴۰۶۱ در زمان پیش از انقلاب.

در یازدهم فوریه ۲۰۰۴ که جشنهای بیست و پنجمین سال پیروزی انقلاب در سراسر کشور جشن گرفته شد که مراسم اصلی در میدان آزادی تهران با حضور صد هزار نفر برگزار گردید.در طول مراسم چندین فروند بالگرد از نیروهای مختلف به پرواز درآمدند.

مشخصات:
کاربر: فرماندهی عملیات ویژه امریکا
تعدادساخته شده: 26 فروند + 1 فروند پیش نمونه
شروع برنامه : دسامبر1987
اولین پرواز پیش نمونه: 31 می 1990